De doortocht van de Leie in Menen is een belangrijk onderdeel binnen het grensoverschrijdend project Seine-Schelde. De Leie wordt de komende jaren uitgebouwd tot een belangrijke vaarweg voor schepen tot 4.500 ton (één richting). In Menen vertaalt de doortocht zich in een aantal ingrijpende werkzaamheden:

De vispassage aan de stuwsluis

Stuwsluizen vormen een knelpunt voor vismigratie. In overeenstemming met de Europese Kaderrichtlijn Water zal W&Z (Vlaamse Overheid, Waterwegen & Zeekanelen) ook voor de sluwluis in Menen een oplossing hiervoor uitwerken. De omgevingsvergunningsaanvraag voor de vispassage werd vergund in 2023.

De rechttrekking, verdieping en verbreding van de Leie

De Leiewerken in Menen zijn een belangrijk onderdeel van het Europees gesubsidieerde project Seine-Schelde. In het kader van dit project wordt de waterweg aangepast aan de komst van grotere schepen met grotere ladingen. In het centrum van Menen is er onder meer een bochtverbreding nodig. Die moet er komen zodat schepen met een lengte tot 185 meter vlot de bocht kunnen nemen. De huidige brug in de Rijselstraat is te laag voor deze schepen. Ook een nieuwe, hogere brug is dus noodzakelijk.

Voortraject

Waterwegen en Zeekanaal NV startte eind 2015 met een scenario-onderzoek over deze aanpassingen. De waterwegbeheerder werkte daarvoor nauw samen met Stad Menen. De Stad ziet de uitvoering van de werken als een grote opportuniteit om de band met de Leie te versterken en volop in te zetten op stadsvernieuwing. In samenwerking met Intercommunale Leiedal werd daarvoor eerder al een masterplan opgemaakt. De ruimtelijke uitgangspunten en voorwaarden uit dit masterplan hebben, naast een aantal nautische richtlijnen, een beslissende rol gespeeld bij de uitwerking van het voorkeursscenario.

Voorkeursscenario

Het voorkeursscenario bevat enerzijds een beslissing over de uitvoering van de bochtverbreding en anderzijds een beslissing over de bouw van de nieuwe brug. Uit grondig onderzoek blijkt dat voor de realisatie van de bochtverbreding een rechttrekking van de Leie in het centrum de beste optie is. Dit heeft een impact op zowel de noordelijke als de zuidelijke kaaimuren.

Ook voor de nieuwe brug werden verschillende opties onderzocht: een vaste brug, een beweegbare brug en beweegbare brug die enkele toegankelijk is voor zwakke weggebruikers en hulpdiensten. Na het grondig afwegen van alle voor- en nadelen van deze opties, is er gekozen voor een hoge, vaste brug. De nieuwe brug komt naast de huidige brug aan de westelijke zijde. Zo kan tijdens de bouw van de nieuwe brug de bestaande maximaal in gebruik blijven. De nieuwe brug zal toegankelijk zijn voor zowel gemotoriseerd verkeer, fietsers als voetgangers. De kades zullen op beide oevers onder de brug doorlopen. Daardoor wordt de nieuwe brug een belangrijk onderdeel van de publieke ruimte.

Sloop panden eerste fase en tijdelijk gebruik van braakliggende terreinen 

De sloop van de panden (eerste fase) werd gestart in november 2020 en werd afgerond in november 2021. Op de vrijgekomen terreinen is een tijdelijke invulling gemaakt aan de Oostkaai met o.a. speel- en beleefelementen voor de buurt. Aan de Rijselstraat met de Noordkaai is een mountainbike parcours aangelegd. De andere terreinen zijn ingezaaid met bloemrijke grasvelden en één tijdelijke parkeerzone voor 20 parkeerplaatsen. 

Van voorontwerp tot ontwerp voor de OMVaanvraag. 

Het voorontwerp werd uitgewerkt tot een ontwerp voor de kernzone met de centrumbrug en de nieuwe publieke ruimte. Eind 2021 werd de omgevingsvergunning ingediend bij Departement Omgeving.Omwille van bezwaren werd de OMVaanvraag bijkomend gemotiveerd en opnieuw ingediend en vergund in december 2023. 

Deze aanvraag is momenteel in behandeling.  Met de werken van De Vlaamse Waterweg voor het realiseren van de nieuwe kades, verbreden van de Leie en het realiseren van een nieuwe centrumbrug wordt ook een nieuwe publieke ruimte met een vlotte toegankelijkheid, een vergroening van de ruimte gecreeërd. 

Hierdoor wordt een sterkere relatie met het water, de Leie, bekomen. Het ontwerp van de omgeving rond de nieuwe brug draagt bij aan het klimaatbestendig ontwikkelen.  Hiermee wordt een veerkrachtige ruimte beoogd met extra infiltratiemogelijkheden en natuur om de klimaatveranderingen te milderen. Dit project betekent voor Menen een metamorfose, de stad richt zich terug naar het water.

De nieuwe brug is ontworpen met een westelijke buiging, hierdoor worden de beide stadshelften beter met elkaar verbonden en zichten behouden al over het water. De brug heeft naast de verbindingsfunctie ook een verblijfsfunctie met een specifiek ontworpen zitmeubilair.  De realisatie van het globale project kan ten vroegste van start gaan na de zomer van 2022.