Geschiedenis
De brede taluds van het kanaal Bossuit-Kortrijk zijn pas in de jaren ‘70 ontstaan door verbredingswerken aan het kanaal. De vervanging van een tunnel, ‘de souterrain’, door een brede geul zorgde ervoor dat de dieperliggende geologische lagen aan de oppervlakte kwamen. De kalkhoudende kleilaag die tevoorschijn kwam was een ideale uitgangssituatie voor de ontwikkeling van zeldzame planten- en dierengemeenschappen.
Vaarttaluds
Het natuurreservaat ‘De Vaarttaluds’ is eigendom van de Administratie Waterwegen en Zeewezen. Met Natuurpunt (toen Wielewaal) werd in 1994 een beheersovereenkomst gesloten. Ook op het nabijgelegen ‘Kraaibos’, nu ‘Orveytbos en eigendom van afdeling Bos en Groen, wordt een gedeelte beheerd door pony’s van Natuurpunt.
Planteninventarisatie
Planteninventarisaties brachten een zeer grote soortenrijkdom met o.a. 18 rode-lijstsoorten naar voor. Veel van deze planten blijken aan de aanwezigheid van kalk gebonden te zijn. Zo ook de meeste van de 11 soorten orchideeën die op het terrein voorkomen, waarvan een aantal zich explosief ontwikkelen tot enkele honderden exemplaren (Bijen-, Riet-, Moeraswespen- en Vleeskleurige orchis). Ook uit inventarisaties van mossen, korstmossen en zwammen kwam, de grote waarde van het terrein naar voor. Ook de faunistische waarde van het gebied blijkt uit waarnemingen van Roodborsttapuit, Meervleermuis, Hazelworm, Koninginnepage en Kamsalamander. Om zijn uitzonderlijke waarde werd de omgeving dan ook uitgeroepen tot Europees Habitatrichtlijngebied.
Beheer
Het beheer van ‘De Vaarttaluds’ is hoofdzakelijk gericht op het blijvend bieden van ontwikkelingsmogelijkheden aan de zeldzame fauna en flora die zich in het gebied ontwikkelde. Om deze doelstellingen te bereiken wordt geopteerd voor een extensief graasbeheer met Shetlandpony’s op de zuidwestelijke oever en een maaibeheer op de noordoostelijke oever.
Voor de bosgedeelten is het beheer verschillend naargelang het type en de ligging ervan. Enkel op de kleilagen en de kalkhoudende leemlaag wordt resoluut gekozen voor het behoud van het open of halfopen karakter.
Toegang
De Vaarttaluds zijn niet vrij toegankelijk maar zijn volledig zichtbaar vanaf het jaagpad. De mooiste bloemenweiden bevinden zich langs de kant van de Keiberg vanaf het sas in Moen richting Zwevegem. Dichtbij bevind zich ook het St-Pietersbrugje met een deel van het oude sas.
Eerste klimaatbos in Moen
Natuurpunt Zwevegem heeft in 2013 de eerste boom, een zwarte populier, aangeplant van wat het eerste klimaatbos in Zuid-West-Vlaanderen moet worden. De rest van de bomen wordt op de Dag van de Natuur in november aangeplant. ‘Met ons klimaatbos willen we enerzijds de aandacht vestigen op ons klimaat en anderzijds helpen bij het zuiveren van de lucht. Het nieuwe bos van één hectare zal 6,5 ton uitlaatgassen per jaar uit de lucht nemen', zegt voorzitter Eddy Loosveldt.
Het terrein in de Knokkestraat in Moen waar het klimaatbos komt, sluit aan bij de natuurgebieden Vaarttaluds, Orveytbos en Oude Spoorweg die grotendeels door Natuurpunt Zwevegem beheerd worden. Een voetweg wordt heraangelegd om een rechtstreekse wandelverbinding te krijgen tussen de Knokkestraat, spoorwegbedding en Vaarttaluds.
Meer informatie
Histoire
Les larges talus du canal Bossuit-Courtrai ne sont apparus que dans les années 70 suite à des travaux d’élargissement du canal. Le remplacement d’un tunnel, « le souterrain », par un large chenal, a entraîné la remontée à la surface des couches géologiques profondes. La couche d’argile calcaire qui est apparue constituait une situation de départ idéale pour le développement de communautés rares de plantes et d’animaux.
Vaarttaluds
La réserve naturelle « De Vaarttaluds » est la propriété de l’Administratie Waterwegen en Zeewezen. Un contrat de gestion a été signé avec Natuurpunt (qui s’appelait alors Wielewaal) en 1994. Non loin de là, une partie du « Kraaibos », qui s’appelle aujourd’hui « Orveytbos » et appartient à la division Bos en Groen, fera également l’objet d’une gestion par pâturages avec des poneys de Natuurpunt.
Inventaire des plantes
Les inventaires des plantes ont mis en avant une très grande richesse de variétés, avec entre autres 18 variétés sur liste rouge. Il s’avère que bon nombre de ces plantes sont liées à la présence de calcaire. C’est le cas de la plupart des 11 variétés d’orchidées présentes sur le terrain, dont plusieurs se développent de manière explosive pour atteindre plusieurs centaines d’exemplaires (Ophrys abeille, Orchis négligé, Épipactis des marais et Orchis incarnat). L’inventaire des mousses, lichens et champignons a également mis en évidence la grande valeur du terrain. La valeur faunistique du domaine a été révélée par des observations de saxicolas, murins des marais, orvets, machaons et tritons crêtés. Pour sa valeur exceptionnelle, la zone a donc été proclamée zone directive européenne Habitats.
Gestion
La gestion de la réserve naturelle « De Vaarttaluds » vise essentiellement à continuer à offrir des possibilités de développement à la faune et à la flore rares qui se sont développées dans la zone. Afin d’atteindre ces objectifs, il a été opté pour une gestion par pâturage extensif avec des poneys Shetland sur la rive Sud-Ouest et une gestion des fauchages sur la rive Nord-Est.
La gestion des parties boisées diffère selon le type et la situation. Il n’est résolument opté pour le maintien du caractère ouvert ou semi-ouvert que pour les couches d’argile et la couche limoneuse calcaire.
Accès
La réserve naturelle « De Vaarttaluds » n’est pas en accès libre, mais est entièrement visible depuis le chemin de halage. Les plus beaux prés fleuris se trouvent du côté du Keiberg à partir du sas à Moen en direction de Zwevegem. Tout près de là se trouve également le pont St-Pietersbrugje, avec une partie de l’ancien sas.
Premier « bois climatique » à Moen
En 2013, Natuurpunt Zwevegem a planté un peuplier noir, le premier arbre du futur premier « bois climatique » (un bois planté spécifiquement pour absorber du dioxyde de carbone et lutter ainsi contre le réchauffement climatique) du Sud de la Flandre occidentale. Les arbres restants seront plantés à l’occasion de la Journée de la nature en novembre. « Avec notre bois climatique, nous voulons d’une part attirer l’attention sur notre climat, et d’autre part contribuer à purifier l’air. Le nouveau bois d’un hectare absorbera 6,5 tonnes de gaz d’échappement par an', indique le président Eddy Loosveldt.
Le terrain longeant la Knokkestraat à Moen, où le bois climatique sera implanté, se rattache aux zones naturelles Vaarttaluds, Orveytbos et Oude Spoorweg, qui sont gérées en grande partie par Natuurpunt Zwevegem. Une voie piétonne sera réaménagée afin de créer une liaison directe à pied entre la Knokkestraat, l’assiette ferroviaire et la réserve naturelle Vaarttaluds.
