Vlassites in de Leiemeersen

Kuurne is van oudsher verbonden met het water. De connectie met de Leie ging echter in de loop van de tijd verloren. Nu wordt geprobeerd om de Leie opnieuw beter zichtbaar en voelbaar te maken. De Leiemeersen - aan de monding van de Heulebeek in de Leie - vormen één van de laatste grote open ruimtegebieden in de Leievallei binnen het stedelijk gebied van Kortrijk. Het meersengebied is een plek waar verschillende verhalen verknopen: het verhaal van de Heulebeek, het verhaal van de Leievallei, het toeristisch-recreatief netwerk van de streek, een betekenisvolle open ruimte voor de gemeente en het stedelijk gebied. Mede door de aanwezigheid van drie voormalige vlassites hebben het meersengebied, de beekvallei en de omgeving van de Heulebeekmonding heel wat potenties voor de ontwikkeling van een attractieve dorpsrand aan een toegankelijk open valleilandschap.

Daarom werd beslist om voor het gebied een geïntegreerde visie uit te werken, die de krijtlijnen voor de toekomstige ontwikkeling van het gebied bepalen. Delva Landscape Architects en Plusoffice Architects maakten een inrichtingsplan voor de Leiemeersen en de monding van de Heulebeek. Zij werden als ontwerpers geselecteerd via de Open Oproep Winvorm.

De gemeente Kuurne en Leiedal kochten gronden aan in en rond het vlaspark, waaronder een toegang naast de Pastorij aan de Kortrijkstraat en de site Sabbe - een oude vlasroterij en waardevolle erfgoedsite. Daarnaast werden de eerste werken uitgevoerd voor de aanleg van paden, spel- en rustplekken. De Leiemeersen aan de monding van de Heulebeek, vormen één van de laatste grotere open ruimtegebieden in de Leievallei binnen het stedelijk gebied van Kortrijk en zijn een plek waar verschillende netwerken van voetwegen en fietspaden samenkomen. Mede door de aanwezigheid van een waardevolle hoeve en voormalige vlassites Sabbe en Vershaeve, heeft het meersengebied tussen Leie en Heulebeek heel wat potenties voor de ontwikkeling van recreatieve activiteiten.

Het masterplan, opgemaakt door Delva architecten, dat vandaag op tafel ligt, wordt momenteel gefaseerd uitgevoerd. In kader van het Europees project Valys werd het  Vlaspark fase 1 (2018-2020) gerealiseerd met twee toegangen voor het publiek, Een wandelpad leidt de wandelaar doorheen de Heulebeekvallei waarbij recreatieve infrastructuur aanleiding geeft tot beweging en beleving met een uitkijk op de Heulebeek, Het beheer is vooral gericht op het herstel van grasland en landschapselementen als knotbomen en hagen 

Vlassites in de Leiemeersen

Kuurne kende vroeger een sterk ontwikkelde vlas- en linnenindustrie. De meeste boeren installeerden langs de Leie hun hekkens en droogweiden, waar de gekende vlaskapellen het uitzicht bepaalden. Sommigen onder hen richtten er ook vlaszwingelfabrieken en roterijen op.

Tussen de monding van de Heulebeek en de R8 zie je een van de weinige restanten waar zowel de roterijen als de droogweiden aanwezig zijn. Ze vormen één van de laatste grote, te behouden open ruimtegebieden in de Leievallei binnen het stedelijk gebied van Kortrijk. Deze Leiemeersen vormen een onmisbare pijler in de uitbouw van een grotere groenstructuur in de regio.

In de Leiemeersen vind je 3 vlassites: de site Sabbe, site Debruyne en site Verschaeve. Kenmerkend zijn de rootkamers en schoorstenen. De roterijen met bijhorende machinekamer en stoommachine bieden je een representatief beeld van een vlasbedrijf uit de jaren '30. De voormalige vlasroterijen zijn sinds 2006 beschermd als monument. Recent kocht Leiedal de roterij aan, om hier in de toekomst functies onder te brengen die een meerwaarde betekenen voor het park. Het erfgoed zal hierbij in ere worden hersteld.

Het vlasbedrijf Verschaeve ligt aan de Luitenant-Generaal Gérardstraat in Kuurne, aan de boorden van de Leie. Het is een van de best bewaarde vlasbedrijven uit de periode tussen de beide wereldoorlogen (1936). Het complex bestaat uit een warmwater roterij met stoomketelruimte en machinekamers, een zwingelarij, een schoorsteen, vlasschuren en een afzonderlijk gelegen voormalige zwingelarij. Bij de nog aanwezige uitrusting behoort een stoomketel van het merk ‘Piedboeuf’ en een stoommachine van het merk ‘Bollinckx’, die alle twee uit het begin van de 20ste eeuw dateren en indertijd als tweedehands materiaal in het bedrijf geplaatst werden. Daarnaast is er een scheepsdiesel van het merk ‘Mac Laren’ die een alternator aandrijft. In de gebouwen bevinden zich verder nog een groot aantal toestellen, werktuigen en voertuigen die getuigen van de werking van een gecombineerde roterij-zwingelarij tijdens het interbellum. Het vlasbedrijf werd in 2006 beschermd als monument.De mogelijkheden tot hergebruik van deze site met respect voor de erfgoedaspecten worden onderzocht.

Het gemeentebestuur van Kuurne wenst, in overleg met de verschillende eigenaars, de diverse gebouwenclusters te integreren in een aantrekkelijk cultuurhistorisch en recreatief programma, gelinkt aan de landbouw en de omliggende natuur.

De omgeving van de monding van de Heulebeek biedt dus heel wat potentieel voor de ontwikkeling van een attractieve dorpsrand en een open valleilandschap. Het uiteindelijke doel is de ontwikkeling van een extensief parklandschap: een gebied met een grote landschappelijke kwaliteit en geïntegreerde, duurzame en ecologische projecten. Het project opent mogelijkheden voor een harmonieus samengaan tussen landbouw, natuur, recreatie en verblijfsmogelijkheden. In de omgeving van de monding van de Heulebeek en de Leiekant krijgen de bestaande recreatieve activiteiten meer aandacht door een versterkte relatie met hun omgeving.