Landschappelijke en ecologische waarde

De Gaverbeekse meersen zijn een aangenaam, typisch beekbegeleidend meersenlandschap met extensief beheerde, vochtige tot natte hooiweides met knotwilgenrijen, populierenaanplantingen  en oude afgesloten meanders.

Op de Biologische Waarderingskaart (veelgebruikt beleidsinstrument met een inventarisatie van het biologische milieu en de bodembedekking van Vlaanderen) wordt het belang van de percelen voor het natuurbehoud duidelijk. De meeste percelen worden geëvalueerd als Biologisch waardevol gebied. Het gaat vooral om reliëfrijke graslanden (hpr, hpr*) en vochtige populierenbestanden met ruigtevegetatie als ondergroei (lhi). Er is ook een waardevol populierenbestand met diverse houtige ondergroei (lhb) dat op historische kaarten al zeer lang als bos ingetekend staat, wellicht het enige echt oude bosperceel in de omgeving.

ZIE FOTO: Biologische waarderingskaart

De aankopen in de Gaverbeekse meersen weerspiegelen de visie van Zulte in haar Gemeentelijk Structuurplan. In de bindende bepalingen van dit plan worden de Gaverbeekse meersen beschouwd als één van de drie prioritaire gebieden die in aanmerking komen voor natuurontwikkeling (naast de Leievallei en de Zaubeek- en Waalstraatbeekvallei). Daarbij wordt subsidiëring van aankoop door erkende natuurverenigingen expliciet als mogelijke maatregel vermeld. Het structuurplan stelt: ‘in dit gebied moet natuur alle kansen krijgen, in samengaan met landbouw en de uitbouw van een klassiek ‘meersenlandschap’. Concreet betekent dit het uitbouwen van extensief beheerd grasland, de aanleg en onderhoud van kleine landschapselementen (waaronder poelen) en geen bijkomende bebouwing.’

ZIE FOTO: beeld van structuurplan Zulte

Uitbreiding van het erkend natuurreservaat

Een deel van de Gaverbeekse meersen is door de Vlaamse regering reeds erkend als Vlaams Natuurreservaat (erkeningsnummer E-245). Dat reservaat is momenteel 4.8 ha groot en omvat 2 percelen van Natuurpunt, de oude Gaverbeekmeanders van de VMM én de oude spoorwegberm, die eigendom is van de gemeente Zulte en goed is voor ongeveer 1/3 van de erkende oppervlakte. Zulte speelde dus al een heel belangrijke rol bij de totstandkoming van dit reservaat. De geplande aankopen passen perfect in dit plaatje. De percelen vallen binnen het visiegebied van het reservaat en kunnen dus onderdeel worden van een  eventuele uitbreiding van de erkenning in de toekomst.

In dat opzicht is het ook belangrijk om te vermelden dat het Agentschap voor Natuur en Bos vorig jaar nog een groot blok van 16 ha in de meersen heeft aangekocht (zie kaart). Voor deze zone is een natuurontwikkelingsplan opgemaakt dat binnenkort zal uitgevoerd worden. Ook Natuurpunt heeft nog een aantal percelen kunnen aanwerven. Als al deze percelen onderdeel zouden uitmaken van een uitbreidingsdossier, dan zou het erkend reservaat bijna 30ha worden en in één klap vijf keer in oppervlakte toenemen. Daarmee zou het een belangrijke pijler worden in de groene infrastructuur van de regio.

ZIE FOTO: Aanduiding eigenaars gronden

Klimaatbestendige beekvallei

Samen met Intercommunale Leiedal en de andere lokale besturen langs de Gaverbeek werkt Zulte al langer aan een toekomstvisie voor de Gaverbeek, onder meer in het kader van het project Water+Land+Schap. Die visie stelt  onder meer dat de beekvallei voldoende veerkracht moet bezitten om veranderingen in het klimaat op te vangen. Dezelfde ambities vinden we terug in de Vlaamse Klimaatstrategie 2050, waar maximaliseren van groenblauwe netwerken en de vermindering van de risico’s op waterschaarste en -overlast als belangrijke items naar voren komen. Met het stimuleren van de verdere ontwikkeling van de Gaverbeekvallei als natuurlijk lint geeft de gemeente Zulte hier een zeer concrete invulling aan.

De Gaverbeekse meersen vormen een natuurlijke bergingszone bij overstromingen.

ZIE FOTO: berging overstromingen

 Het digitaal hoogtemodel toont duidelijk de depressie waarin de meersen gelegen zijn. De contour van de recent overstroomde gebieden illustreert dat de zone waar de percelen zullen aangekocht worden ook daadwerkelijk  voor de nodige bergingscapaciteit zorgt.

Een ander belangrijk aspect bij het beter klimaatbestendig maken van beekvalleien is het herstel van het natuurlijk meanderend verloop. Daarmee kan de waterafvoer vertraagd worden, waardoor veel minder snel verdroging optreedt bij langdurige droogteperiodes. Ook voor de Gaverbeek ligt hermeandering op tafel. In het kader van het natuurontwikkelingsproject van ANB zal al een eerste meander in ere hersteld worden door de VMM. Door de aankoop van de nieuwe percelen wordt dit scenario nu ook bespreekbaar voor het meest uitgebreide stelsel van oude meanders in het gebied, die binnen de aankoop liggen. Het zou de natuurlijkheid van het beeksysteem enorm doen toenemen.

Investeren in het vrijwaren en in de natuurlijke ontwikkeling van beekvalleien is investeren in de toekomst. Het getuigt van klimaatbewustzijn, verantwoordelijkheidsgevoel, en daadkracht. Heel mooie pluimen om als bestuur op de hoed te kunnen steken.

Toegankelijke natuur op wandelafstand

Het maatschappelijk belang van natuur op wandelafstand wordt algemeen erkend. Het heeft een positief effect op de mentale en fysieke gezondheid, maar ook op de lokale economie en zelfs op de vastgoedwaarde.

Om effectief gebruikt te worden moet die natuur ook goed bereikbaar en toegankelijk zijn. Vooral de Kapelhoek en de Ellegemwijk vormen vanuit Zulte een ideale uitvalsbasis. Van hieruit kunnen wandelroutes naar de meersen uitgestippeld worden. De aangekochte percelen zullen ook zo goed als mogelijk toegankelijk gemaakt worden met respect voor de rust die de natuur daar nodig heeft en rekening houdend met de tijdelijke beperkingen die in een natuurlijk overstromingsgebied kunnen optreden. In combinatie met het wandelpad op de oude spoorwegberm én de initiatieven die ook genomen worden in het kader van het natuurontwikkelingsplan van ANB zal hier een schitterend wandelgebied liggen op een boogscheut van het centrum van Zulte. Oost-Vlaanderen doet het op vlak van bereikbare natuur helemaal niet goed. Momenteel vindt slechts 30 procent van de Oost-Vlamingen een stuk van 30 hectare natuur op wandelafstand. Door deze investering van Zulte zal dat gemiddelde meteen wat opgekrikt worden.